TANGO TERAPİ VE TANGO DRAMA NEDİR
Yazar Adı: Duygu İŞÇİ
Merhaba,
Konumuza öncelikle “dans” kavramını açıklamakla başlayalım: Dans, bütün toplumların, halkların kültürel geçmişinden pek çok bağlantı içeren; bazen acıları, kederleri bazen de sevinçleri dillendiren şarkıların, türkülerin eşliğinde çeşitli enstrümanlar ve çoğunlukla da bir insan sesinin iştirakinde kimi zaman bireysel kimi zaman da ekip halinde bir hikayeyi adeta kurgulayarak anlatan muhteşem bir disiplindir. Dans bize İçinde yeşerdiği toplumun kültürel dinamiklerine dair pek çok bilgi ve mesaj verir. Aynı zamanda birçok psikolojik kökenli hastalığın tedavisinde destekleyici bir unsur olarak da kullanılır.
Birleşik Krallık Dans ve Hareket Psikoterapisi Kurumunun (ADMT, UK) tanımına göre dans terapisi hareketlerin ve dansın psikoterapötik uygulaması ile bireyin kişisel, duygusal, fiziksel, sosyal gelişimini ve farkındalığını yaratıcı bir süreç çerçevesinde sanatla deneyimlemesidir. Dans terapisi kişinin sosyal, bilişsel, duygusal ve fiziksel gelişimine yardımcı olmak için hareketi kullanan bir psikoterapi türüdür. Dans terapisinin temeli, kişinin hareketlerinin düşünce sistemini ve hislerini yansıttığı prensibine dayanır.
Dans terapistleri çok çeşitli duygusal sorunları, zihinsel yetersizliği ve hayatı tehdit eden hastalıkları bulunan kişilerle çalışır. Kişinin hareketlerinin algılanması, fark edilmesi ve hareket repertuvarının genişletilmesi sonucu bu sürece tanıklık eden dans terapisti kişinin farkındalığını arttırmaya, yeni hareket algıları oluşturmaya ve böylece duygularında ve sözel iletişiminde yeni iletişim mekanizmaları geliştirebilmesine yardımcı olur. Kişisel gelişim ve sosyal iletişimi destekleyen dans terapisi birebir seans ya da grup terapisi olarak sağlık, eğitim ve sosyal hizmet alanlarında, bu eğitimi almış lisanslı terapistler tarafından uygulanabilir. Dans terapistleri, psikiyatri kliniklerinde, kreşlerde, ruh sağlığı merkezlerinde, hapishanelerde, özel okullarda çalışabilir.
Dansın bütünleyici ve iyileştirici bir sanat olma özelliği çok eski kültürlere kadar dayanır. Dans ve hareket terapisi dans, hareket ve psikolojik tedavi yöntemlerini bünyesinde barındıran; öncül olarak Avrupa ve Amerika’da gelişmiş ve pek çok alanda kullanılan bir yöntemdir. Dans/hareket terapisi, Amerika’da 1950’lerde modern dansçıların ve dans eğitmenlerinin psikiyatri hastanelerine girmesiyle beraber ortaya çıkmaya başlayan bir pratiktir.
Dans terapisinin bir terapi yöntemi olarak gelişmesi elbette uzun bir süreç. Tango uygulamalarının terapötik yararları konusunda Arjantinli Doktor Roberto Peidro öncü bir isimdir. Peidro, Parkinson hastalarında önemli yararlar sağlayan tangonun sırrının ritmlerinde ve dansın gereksinim duyduğu koordinasyonda saklı olduğuna vurgu yapar. Tango terapisi, dans adımlarının öğrenilmesi sürecinde koordinasyona ve hatırda tutulmasına gereksinim duyduğu için Alzheimer hastalıklarında da oldukça faydalı bir terapi yöntemidir.
Peidro tangoyu geleneksel egzersiz uygulamalarından ve diğer danslardan ayıran özelliğin ve faydalı kılan unsurun tangonun koordinasyon gelişiminde izlediği yol olduğunu söyler. Peidro koordinasyon gelişiminde izlenen bu yolun diğer danslarda ve egzersiz uygulamalarında tangodaki gibi bulunmadığını belirtmektedir. Washington Üniversitesince yapılan çalışmalarda da tango dansının dengeyi diğer egzersiz uygulamalarına göre daha çok geliştirdiği sonucuna ulaşılmıştır.
Parkinson hastalarıyla yapılan çalışmada Parkinson hastaları iki gruba ayrılmıştır. Gruplardan biri egzersizlerini sandalyelerle yapmış, diğer grup ise tango dansı eşliğinde yapmıştır. Çalışma sonucunda sandalye ile egzersiz yapanların sonuçlarının iyi çıkmasına karşın tango dansı yapan grubun dengelerinin diğer gruba oranla daha çok gelişim gösterdiği saptanmıştır.
Psikiyatrist Federico Trossero ise tangonun sadece bedene değil aynı zamanda zihne ve ruha da iyi geldiğine dikkat çeker. Trosero ‘’Tango Terapia’’ adlı kitabında tango workshoplarının tedavi yöntemi gibi depresyonlarda, sosyal fobilerde, şizofrenlerde kullanılabileceğini ifade eder. Trossero ayrıca dans eden insanları izlerken dans edenlerin diğerlerini kucaklayışlarında, partnerlerine karşı tutumlarında iç dünyalarına ilişkin bilgilerin elde edilebileceğini ve onların daha iyi anlaşılmalarına bu bilgilerin yardım edeceğini de dile getirir.
Yine Marian Chase ve Mary Whitehouse tango terapi alanının öncülerindendir. Chase, St. Elizabeth Hastanesinde sözel olarak erişilemeyen kronik hastalarla dans, hareket üzerinden etkileşim kurar ve zamanla hareketin, bilinçaltının farklı katmanlarına ulaşmak için doğrudan bir yol olduğunu fark ederek bu prensip ile çalışmaya başlar. Bu alanda uluslararası araştırmalar halen devam etmektedir.
Günümüzde dans terapisi bebeklerden Alzheimerlı yaşlılara kadar her yaş grubuyla uygulanabiliyor. Yrd. Doç. Dr. Zeynep Çatay, Türkiye’de farklı sanat dallarında terapiler için bir şemsiye kuruluş olarak Sanat ve Psikoterapi Derneğinin Dans/Hareket Biriminde konuya ilişkin çalışmalarını yürütmektedir.
Arjantin Tangonun Terapi Uygulamasındaki Yeri
Arjantin tangonun dans terapisi alanında -özellikle de çift terapisi- uygulanması bireyler üzerinde olumlu sonuçlar vermiştir. Arjantin tango, geçen yüzyılın sonlarında Buenos Aires’in varoşlarında, kenar mahallelerinde boy göstermeye başladığı günden bugüne önemli yapısal ve estetik değişiklilere uğramıştır. Bu değişim toplumun sosyolojik değişimine uygun olarak bireyde meydana gelen ve ilişkilere yansıyan psikolojik değişim ve yaklaşım ile de paralellik göstermektedir. Zamanla dansın içine katılan yeni teknik ve kavramlar kendini ilişkiler içinde var olan ve kadın erkek rollerinin değişmesine paralel olarak gelişen ilişki dinamikleri içinde var etmiştir. Burada sözü edilen sosyolojik değişim, esasen aile kavramındaki değişimdir ve doğal olarak temeli çift olgusuna dayanmaktadır. Bu dans kadın erkek rolleri üstüne kurulmuş bir benzetmeler ve kurallar bütününden oluşmaktadır ve tamamı ile yaşamın içinden doğmuştur. Bu dansın önemli unsurları tango dramanın var olmasını sağlamış ve bu sistem içinde çiftler için önemli öğrenme, araştırma ve tedavi şansı sunmuştur.
Tango Terapi ve Tango Dramanın Yararları Nelerdir?
Çiftlerin birbirlerini daha iyi anlamalarına ve sosyal çevreleriyle daha iyi ilişkiler kurmalarına yardım eder.
Bazı çatışmaların fark edilmesini, çözümlenmesini ve korkulardan arınmayı sağlar
Öz güveni ve öz saygıyı artırır.
Chase grup dans terapisi yöntemini oluşturur. Her hastanın içindeki sağlıklı yöne hitap etmeyi esas alır.
Bedenin müziğe ve ritme kendiliğinden verdiği tepkiyi değerlendirerek kendi içine çekilmiş hastaları dans yoluyla etkileşime davet eder
Grup danslarında herkes birbirinin yaptığından sorumludur. Birey, grup dansında hata yaparak dikkatleri üzerine çekmekten kaygı duyar ve bu nedenle de aldığı sorumlulukları yerine getirerek sorumluluk bilincini kazanır ve grubu ile uyumlu bir ahenk yaratmaya çalışır.
Önceki maddede belirtilen uyum aynı zamanda bireyin toplumsal yaşamda da göstereceği uyuma alt yapı hazırlayarak toplumsal yaşamda benmerkezcilikten uzak, duyarlı bireyler yaratılmasına ve toplumsal sorumluluk duygusunun güçlenmesine olanak sağlar.
Özellikle çift terapisinin olumlu bir sonucu olarak partnerler arasındaki ilişkileri geliştirir.
Beden duruşunu ve dengeyi geliştirir.
Koordinasyon ve aerobik kapasitesini geliştirir.
Bazı kalp hastalıklarının, hipertansiyonun ayrıca Alzheimer ve Parkinson’un tedavisine yardım eder.
Depresyon, anksiyete ve sosyal fobilerin tedavisine yardım eder.
Doğal yaşlanma sürecini geciktirir ve ileri yaşlara kadar beynin güçlü ve sağlıklı kalmasını sağlar
Kadının erkek, erkeğin kadın adımlarını uygulaması ile karşılıklı eş duyumunu geliştirilir.
Lider (erkek) ve takipçisi (kadın) arasında yaşanılan yönlendirme, yönetilme, karşı gelme, direnme gibi güç mücadelelerinin yarattığı duygulanımlar çiftin rol değişimi ile daha derinden hissedilir.
Tango drama, dünyada hatırı sayılır bir gelişme gösteren Arjantin Tangosunun kadın erkek ilişkilerine dair detayların değerlendirilerek psikodrama sahnesinde çiftler için yeniden yaratılmış bir sağaltım biçimidir.
Tango “Yöneten Erkek” ve “Yönetilen Kadın” ve/veya tam tersi üstüne kurulu bir danstır ve ezberlenen figürlere dayalı değildir. Hayatta olduğu gibi tangoda da zaman içinde her ne kadar erkek ve kadınlar birbirlerinin dansını zamanla ezberleseler de asıl temel, ezber olmayan yani doğaçlama üzerinde kurulmaktadır. Çift ilişkisi bu temel üstünde durur ve yönetim sorunu, ilişkinin yönetilmesi ve çiftlerin birbirini yönetmesi, bu ilişkinin merkezindedir. Bu merkez üstünden tangoda var olan yönetme metaforu ilişki içindeki tüm davranış biçimlerini ortaya çıkartır. Erkek nasıl yönetmektedir? Kadın nasıl cevap vermektedir? Kim kimin rolünü çalmaktadır ya da kim hangi rolde zorlanmaktadır? Tango dramada bu temel üstünde tüm çatışmalar çok hızlı bir şekilde kendini gösterir ve çiftler kendilerini saklamaya vakit dahi bulamadan bilinçdışı içeriği ve gerçeği sergilemiş olur.
Tango içinde erkekler ve kadınlar farklı tutumlar sergilerler. Bunlar arasında "kadına göre dans eden erkekler, müziğe göre dans eden erkekler, çevre için dans eden kadınlar ve erkekler, kendi kendine dans eden erkekler, kendi kendine dans eden kadınlar, erkeğin rolünü çalan kadınlar, kadına hiçbir özgürlük alanı tanımayan erkekler, erkekle savaşan ve ders veren kadınlar" gibi birçok farklı davranış kalıbından bahsedebiliriz. Tango drama bu önemli başlıklardan hareketle aslında hayat içinde de kadın ve erkeklerin birebir aynı davranış kalıpları içinde olduğu gerçeğinden hareketle çiftler için bir farkındalık ve sonrasında değişim ve kabul ile ilgili bir fırsat sunmaktadır.
Tango drama ve tango terapi çiftlerin ilişkilerini daha iyiye götürme, geliştirme, birbirlerini daha iyi tanıma ve anlama amaçlı olarak da katılabilecekleri bir ilişki geliştirme yöntemidir.
Tango Terapi ve Tango Drama Süreci Nasıl İlerlemektedir?
Bir tango drama oturumu öncelikle çiftlerin tanışması ile başlar, bu tanışma kısa bir sözel başlangıcın ardından tango müziği eşliğinde yürüme ve durma egzersizleri ile devam eder. Bu egzersizler çiftlerin birbirlerini yeniden tanımalarını da hedeflerken aynı zamanda diğer çiftler ile birlikte çalışabilmelerini olanaklı kılacak olan bir yakınlık hissetmelerini amaçlamaktadır. Bu ısınmalardan sonra çiftlerin neden gruplara katıldıklarını ayrı ayrı ifade etmeleri istenir. Bu egzersizler sırasında çiftler çatışma veya problemlerini yeniden ve daha doğru olarak tanımlanmaya başlar ve bazı çiftler diğerlerinden daha fazla ısınarak çalışmayı derinleştirme aşamasına gelirler. Bu durumda çiftlerden birinin tango dramasına bakılma süreci başlamış olur.
Devam eden süreçte çok çeşitli tekniklerden yararlanılır. Bu çalışma esasen bir çatışma çözümleme ve algı değiştirme çalışması olduğu için psikodramatistin bu konularda uzmanlaşmış olması gerekmektedir. Çiftler bu aşamada daha doğru bir şekilde çatışmalarını ve sorun durumlarını belirlemeye başlarlar. Çiftler çalışma içinde yeteri kadar kohezyon sağladıktan sonra farklı eşlerle bazı egzersizleri de yapmaya başlarlar. Bu dikkatlice kullanılması gereken bir stratejidir. Çoğunlukla bir çiftin ilişkisi çalışılmaya başladıktan sonra diğer üyelerden kendi eşlerini ( double ) seçmeleri istenmelidir. Bu noktada sorunların daha net anlaşılması için psikodramatist ayna tekniğinden yararlanmaktadır.
Grup üyeleri -tango drama ve tango terapi katılımcıları- her zaman bir çift üstünde çalışarak çalışmaya devam etmek zorunda değildir. Aynı zamanda sadece tango dramaya özgü temaları barındıran ısınma dansları ile çalışmaya başlayıp bu şekilde de çalışmalarını sürdürebilirler. Yapılan Bu tarz çalışmalardaki farkındalıklar ilişkilerinin, iletişimlerinin ve zaman zaman kişiliklerinin gelişmesine yardım eder ve aynı zamanda sorunların bir kısmının da çözümlenmesine yardımcı olur. Çiftler herhangi bir sorun tanımlamasalar bile dans ısınmaları aralarındaki bazı sorunların su yüzene çıkmasına ve bunlarla ilişkili olarak iç görülerin kazanılmasına olanak tanır.
Çalışmalar sırasında kullanılabilecek birçok teknik bulunmaktadır. “Birlikte Yürüme” egzersizleri önemli bir dans sınmaları bölümünü oluşturur. “Hata Yapan Eş” çalışması başlı balına bir grup dansı oyunudur ve grubun ilerleyen aşamalarında kullanılır. Eşlerden biri özellikle hata yapmaktadır ve çözümler, yaratıcılıklar ve dolayısıyla tutumlar üzerinde durulmaktadır. “Dokunmadan Dans” iletişimi arttırmayı hedefleyen ve bu anlamda daha özel olarak çiftlerin birbirlerini hissetmelerini arttıran ya da öğreten bir dans sınması olarak oldukça etkili bir çalışmadır. “Erkek Nasıl Yönetti”, “Kadın Nasıl Yönetti” birlikte ya da ayrı ayrı kullanılabilecek olan ısınma dans oyunlarından bir diğer çifti oluşturur. Bu temel dans egzersizi her grup çalışmasının içinde defalarca tüm grupla ya da çiftlerle ayrı ayrı uygulanabilmektedir. “Kim Yönetiyor” oyunu yine çift gruplarında temel dans çalışmalarından biridir.
Yönetim çatışmaları çiftler arasında önemli bir problem grubunu oluştururlar ve bu alt sorun grubu birçok ilişkinin sarsılmasının temel sebeplerindendir. Adı geçen tüm oyunlar tek başına tango terapinin ve dramanın bir oturumunu doldurabileceği gibi zaman zaman bazı çiftlerin daha derin bir çalışma yapmak için ortaya gelmelerini sağlayan sınmalara neden olur.
Tango drama Psikodrama Grup Psikoterapisi sistemi içinde yeni var olmuş ve ismi konmuş bir oluşumdur. İstanbul Psikodrama Enstitüsünde bununla ilgili bir çalışma grubunun hazırlanması için çalışmalar sürdürülmektedir.
Kaynakça
Demirağ, Ekrem, Arjantin Tangosunun Bireylerin İletişim Becerilerine ve Dikkat Düzeylerine Olan Etkilerinin İncelenmesi – Yüksek Lisans Tezi – Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
